Πρόσφατα εκτέθηκε προς δημόσια θέα, στην κεντρική
πλατεία της Ορεστιάδας, το νέο απόκτημα του Δήμου μας, το λεωφορείο, που θα
χρησιμοποιηθεί για να καλύπτει κάποιες μετακινήσεις των συμπολιτών μας. Όλοι θα
πρόσεξαν πως εκτός από την επιγραφή «Δήμος Ορεστιάδας» έφερε ευδιάκριτα και το
σήμα της πόλης μας, το νοητό κύκλο με την κεφαλή της Ιφιγένειας εντός αυτού.
Πάρα πολλά, επίσης, έντυπα και προσκλήσεις του Δήμου διακοσμούνται με το ίδιο
σήμα [1].
Ποια είναι λοιπόν η σχέση που διέπει την Ορεστιάδα με
την Ιφιγένεια και γιατί μετά το 1923, όταν ιδρύονταν αυτή η πόλη, επιλέχθηκε ως
σήμα της η γυναικεία αυτή μορφή;
Η κάθε γωνιά της ελληνικής γης αναγκαστικά συνδέεται
άρρηκτα με τα δημιουργήματα, τα έθιμα και το πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων.
Διαφορετικά δεν θα μπορούσε να γίνει και στην περίπτωση της Ορεστιάδας. Ο
αρχαίος ελληνικός κόσμος με τις μυριάδες περιπτώσεις αντιμετώπισης των
προβλημάτων του δεν μπορούσε να μην διαποτίσει και τους Έλληνες του 1923. Η
Ιφιγένεια λειτούργησε γι’ αυτούς ως πρότυπο για να δώσουν το δικό τους
πολιτειακό στίγμα, τη δική τους ταυτότητα ύπαρξής τους.
Το κεντρικό θέμα στην περίπτωση της Ιφιγένειας είναι η
θυσία αυτής της γυναίκας για το καλό του συνόλου, για το συμφέρον και τους
στόχους όλων των Ελλήνων. Η κόρη του Αγαμέμνονα θυσιάστηκε στην Αυλίδα για να
μπορέσουν όλοι οι Έλληνες να ταξιδέψουν στην Τροία και να την πολιορκήσουν [2].
Το 1923, όπως είναι γνωστό, από τις νικήτριες χώρες
του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπογράφηκε η συνθήκη της Λωζάννης, που ρύθμιζε τη διανομή
των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με τις ρυθμίσεις αυτές διευθετούνταν
επίσης τα εδάφη και οι σχέσεις της Τουρκίας και της Ελλάδας [3]. Η Ελλάδα ως
ηττημένη του Μικρασιατικού Πολέμου όφειλε να υποχωρήσει Δυτικά του Έβρου
ποταμού και να πληρώσει την ανάλογη αποζημίωση στην Τουρκία [4].
Η Ελλάδα, αν και ποτέ δεν ηττήθηκε στην Ανατολική
Θράκη, πιέστηκε να την αποδώσει στους Τούρκους. Στο παζάρι εκείνων των ημερών
οι Τούρκοι προέβαλλαν διαρκώς μεγάλες και παράλογες απαιτήσεις [5] από την
Ελλάδα και διεκδικούσαν επίμονα το προάστιο της Αδριανούπολης, Κάραγατς, για
οικονομικούς και στρατηγικούς λόγους [6].
Γιατί όμως εκ μέρους της Ελλάδας έγινε αυτή η
παραχώρηση;
Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας μετά το
Μικρασιατικό Πόλεμο ήταν τραγική. Λίγο πριν τη λήξη του είχε γίνει η λεγόμενη
διχοτόμηση της δραχμής, υποτίμηση δηλαδή του νομίσματός μας κατά 50% [7]. Η
οικονομία της Ελλάδας δυσχεραίνονταν ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι είχε
να αποκαταστήσει άμεσα και εντελώς απρόοπτα περίπου 1.200.000 πρόσφυγες.
Τα χρήματα, λοιπόν, για την αποζημίωση της Τουρκίας
δεν μπορούσαν να εξευρεθούν. Γι’ αυτό συμφωνήθηκε ένα μέρος της αποζημίωσης να
είναι η απόδοση ελληνικών εδαφών. Ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να παραχωρήσει το
Κάραγατς «για να υπογραφεί μια έντιμη ειρήνη και να έχει η Αδριανούπολη
σιδηροδρομικό σταθμό και στρατιωτική ασφάλεια» [8].
Έτσι, λοιπόν, θυσιάστηκε το Κάραγατς για όφελος όλων
των Ελλήνων. Το Κάραγατς εξαργυρώθηκε για τα χρήματα που τότε δεν μπορούσαν να
πληρώσουν όλοι οι φορολογούμενοι Έλληνες. Αυτή η ιστορική μνήμη μένει σήμερα με
τον συμβολισμό της Ιφιγένειας, για να υπενθυμίζει σε όλους τους Έλληνες, και
όχι μόνον στους Ορεστιαδίτες, πως ό,τι γίνεται εδώ, σ’ αυτή την ακριτική πόλη,
είναι ένα παλαιό, αδελφικό, ελληνικό «χρέος».
Κούζας Ιωάννης, Μεθόριος, 19-06-2002
[1] Θα περίμενε κάποιος, εκ του ονόματος της πόλεως,
το σήμα να είναι ο Ορέστης, που, για να καθαρθεί από το φόνο της μητέρας του,
λούστηκε στη συμβολή των ποταμών Έβρου, Άρδα και Τούντζα, στο σημείο δηλαδή που
ήταν κτισμένο το Κάραγατς.
[2] Ευριπίδου, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, έκδ. Πάπυρος, στ.
1446 και 1456.
[3] ΙΕΕ, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΕ, σσ. 260-265.
[4] Τα άρθρα 64-91 της συνθήκης της Λωζάννης δεν
προέβλεπαν γενικά αποζημιώσεις στην Τουρκία, παρά μόνον για όσες καταστροφές
έγιναν από τους Έλληνες στη Μικρά Ασία. Δες σχετικά στο: Π. Καρολίδης - Γ.
Αναστασιάδης, Ιστορία ελληνικού έθνους, έκδ. Αγγελάκη, τ. 10, σ. 306.
[5] «Η παραχώρηση του Κάραγατς ήταν η μόνη παραχώρηση
του Ελευθερίου Βενιζέλου στις μεγάλες και παράλογες απαιτήσεις των Τούρκων»,
Τσονίδης Χρ. Τάκης, Η Ορεστιάδα μας, Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νέων Ορεστιάδας,
1980, σ. 29.
[6] Ρούσσος Γεώργιος, Νεώτερη Ιστορία του ελληνικού
έθνους, Ελληνική Μορφωτική Εστία, Αθήνα, 1975, σσ. 340-357.
[7] ΙΕΕ, ό.π., σ. 301.
[8] Τσονίδης Χρ. Τάκης, ό.π., σ. 27.
